جلسه هفتم “دوره آَشنایی با نظام مسائل فلسفه سیاسی”
عنوان رویداد: دوره آَشنایی با نظام مسائل فلسفه سیاسی
زیرعنوان: معرفی فلسفه سیاسی تحلیلی
سخنران: دکتر جواد حیدری
زمان برگزاری: 22 شهریور 1402
مکان برگزاری: اسکای روم معاونت پژوهشی دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی
مقدمه:
بنابه وجود دو سنت فلسفی در قرن بیستم، یعنی سنت تحلیلی و قاره‌ای، از دو نوع فلسفه سیاسی نیز می‌توان صحبت کرد. سنت تحلیلی نسبت به سنت قاره‌ای، ایجابی‌تر و بیشتر ناظر به حل و فصل مسائل حکمرانی است.
محتوای رویداد:
تاملات درباره مسائل سیاسی را می توان در سه سطح مطرح کرد: سطح «نرماتیو و هنجاری» که دو پرسش کلان را مورد توجه قرار می‌دهد. یکی تعیین تکلیف کردن غایات حکمرانی اعم از آزادی و عدالت و رفاه و هدایت و… است و دیگری نحوه سازماندهی جامعه برای تحقق آن غایات است. سطح «توصیفی» که به جای طرح آرمانشهری سیاست، به توصیف و تحلیل و آشکار کردن پیامدهای جهان سیاست، آنچنانی که هست، می‌پردازد. سطج «سیاست‌گذاری» که بناست «چگونه» از امر واقع سیاست (سطح توصیف) به امر مطلوب (سطح نرماتیو) رفتن را طرح کند و نشان دهد.
در این سه سطح، سطح نخست وجهی زیرساختی دارد و راه را به شکل روشمند برای توانایی صجبت کردن در دو سطح دیگر فراهم میکند. بدون تعیین تکلیف سطح نخست، درست‌اندیشی و انسجام تحلیلی در سطح دوم و کاربست هر دو در سیاست‌گذاری، ناممکن می‌شود و گرفتار خطا و اعوجاج خواهد شد.
مباحث سطح اول در زیر عنوان فلسفه سیاسی قابل طرح است. بنا به وجود دو سنت فلسفی در قرن بیستم، یعنی سنت تحلیلی و قاره‌ای، از دو نوع فلسفه سیاسی نیز می‌توان صحبت کرد. سنت تحلیلی نسبت به سنت قاره‌ای، ایجابی‌تر و بیشتر ناظر به حل و فصل مسائل حکمرانی است.
هرچند فیلسوفانی مانند آیزایا برلین و پیتر لَزلِت در میانه‌های قرن بیستم فیلسوفان سیاسی نامداری به شمار می‌آمدند، همگان بر این نکته توافق دارند که زایش فلسفه‌ی سیاسی تحلیلی را باید انتشار کتاب نظریه‌ای درباره‌ی عدالت جان رالز در ۱۹۷۱ به شمار آورد. رالز در اين کتاب با مطرح کردن مفاهيمی مانند وضعيت نخستين، تعادل تأملی و پرده‌ی بی‌خبری و با کمک چارچوبی برگرفته از روش‌شناسی کانت و نظريه‌ی قرارداد روسو، عدالت را به عنوان مهم‌ترين مفهوم فلسفه‌ی سياسی مطرح کرد و دستگاه مفهومی پيچيده‌ای را برای سنجش عدالت نهادی به‌وجود آورد. رالز تحقق عدالت نهادی را تضمين‌کننده‌ی تحقق عدالت در روابط فردی و اجتماعی افراد می‌داند و از اين نظر، موضع او در ميانه‌ی طيفی قرار می‌گيرد که در يک سر آن سوسياليست‌ها و مارکسیست‌ها و در سر ديگر آن ليبرال‌های راست‌گرا قرار دارند.
پس از رالز تعداد زیادی از فیلسوفان طراز اول در سنت تحلیلی به فلسفه‌ی سیاسی روی آوردند و برخی از جذاب‌ترین نظریات فلسفی پایان قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم را درباره‌ی موضوعاتی مانند عدالت، برابری، آزادی، اقتدار، سعادت اجتماعی، دموکراسی، حق، و سرکوب دولتی عرضه کردند.
جمع‌بندی:
در این درس‌گفتار پس از معرفی اجمالی تاریخچه‌ی فلسفه‌ی سیاسی تحلیلی و تفاوت آن با فلسفه‌ی سیاسی قاره‌ای، به برخی ویژگی‌های تماتیک و روش‌شناختی فلسفه‌ی سیاسی تحلیلی اشاره می‌شود. سپس سه مفهوم از مهم‌ترین مفاهیمی که در پنج دهه‌ی گذشته در این سنت مطرح شده‌اند و درباره‌ی آنها مناقشات بسیار صورت گرفته به گونه‌ای مختصر اما دقیق معرفی خواهند شد و مورد بحث انتقادی قرار خواهند گرفت. این مفاهیم عبارتند از آزادی، برابری و اقتدار دولتی.
دیدگاهتان را بنویسید